Nadat de recensie van Lege steden op Fantasize verscheen, reageerde schrijver Jasper Polane meteen: of ik ook zijn andere boeken van dezelfde serie wilde bespreken. Dat wilde ik wel, want ik was erg benieuwd naar de verdere avonturen van Heike, Odette en Edison.
Daarom in één artikel een bespreking van drie boeken: Vorstin van de kou, De wolvinnen van Otrostaadt en Heren van twist. Er is ook nog een kort verhaal, De oog van de krokodil, dat in deze verhaalwereld speelt, maar die neem ik niet mee in deze bespreking.
Let op: in dit artikel bespreek ik de inhoud van bovengenoemde boeken. Je kunt dus spoilers tegenkomen.
Boeiend materiaal
De verhaalwereld van De onzichtbare maalstroom bood in het eerste deel al boeiend materiaal: daarin maakt de lezer kennis met Werner Boren, een wetenschapper die woont in een Victoriaans aandoende stad genaamd Otrostaadt. Hij ontdekt dat er parallelle werelden bestaan en dat hij de aan magie grenzende energie van de onzichtbare maalstroom kan hanteren. Ook ontdekt hij dat er meerdere versies van hem in die parallelle werelden bestaan: dubbelaars genoemd.
Edison Walraven woont in een parallel Otrostaadt en krijgt de taak om de dubbelaar van Boren naar haar wereld te halen. Op de hielen gezeten door de Inquisitie, een politiemacht in het Victoriaanse Otrostaadt, die gebruik maakt van telepaten (ESP’ers genoemd) lukt het Edison om Werner naar haar wereld te halen.
Intussen raakt Heike Krim, een ESP’er bij de Inquisitie, bevriend met Odette Westenra en leert dat ze beiden krachtig zijn, zeer tot ongenoegen van inspecteur Stralbock. Hij is tegen vrouwelijke ESP’ers. Odette neemt Heike mee naar haar droomwereld, een versie van Otrostaadt die in haar hoofd, haar verbeelding zit.
Lege steden is de aanzet naar een intrigerende verhaalwereld, waarin magie en technologie, droom en werkelijkheid zijn verstrengeld. Vooral het idee dat er een volledige stad of zelfs wereld in iemands hoofd zit en dat er daar echte mensen wonen, vraagt om nadere uitwerking.
Slechterik
Vorstin van de kou belooft die ontwikkeling te geven. In dit deel ontmoeten we Deira, een veertienjarig meisje dat droomt van een woestijnachtige wereld. Er woont een oude man, die zich over haar ontfermt. Later schenkt de oude man de wereld aan haar en sterft. Nu is Deira net als Odette: een Schepper met een stad of wereld in haar hoofd.
In de werkelijkheid is zij gekidnapt door een derde versie van Werner Boren, die in de Schemerwereld woont en een hogepriester is van de sekte Liturgie der Gevallenen. De aanhangers aanbidden de Vorstin van de kou, die gevangengehouden wordt in de woestijnwereld. Boren probeert de Vorstin te bevrijden, maar als dat lukt zijn alle Otrostaadten in gevaar.
Edison probeert dit met haar collega Rune Mathijsen te voorkomen. Ook Rune is een dubbelaar en een van zijn dubbelgangers woont in de Schemerwereld. Ze komen erachter dat dubbelaars bijzondere krachten krijgen als ze naar een andere Otrostaadt zijn gesprongen. Die van Rune is dat hij met natuurgeesten of nimfen kan praten.
Schemer-Werner roept intussen de Heraut van de Vorstin op, een schim die ooit een inspecteur van de Inquisitie was in de eerste wereld. Hij had zijn zinnen op Heike gezet en jaagt haar in Heraut-versie weer op. Als hij meespringt naar een andere wereld, ontstaat er een tweede Nullpunt, een scheur in de realiteit. Dit zet gebeurtenissen in gang waardoor de Vorstin bijna ontsnapt. De Vorstin gebruikt daarbij Deira, die gek is geworden van haar zwarte macht. Uiteindelijk lukt het Heike om Deira te verslaan en een geestelijke gevangenis te creëren waarin zowel de Vorstin als Deira vastgezet worden. Helaas kan Rune niet meer ontsnappen en sterft in de wereld.
Spannend
Vorstin van de kou is een spannend vervolg op Lege steden en vooral de geboorte van een stevige slechterik laat indruk achter. Het is precies wat het verhaal nodig heeft om de verstrengeling tussen droom en werkelijkheid en magie en technologie een plek te geven. Polane verdiept met dit deel de wereld van De onzichtbare maalstroom, maar het roept wel metafysische vragen op. Want hoe kun je dan naar iemands hoofd springen? Hoe ‘echt’ is een wereld in iemands hoofd? Hoe wil Polane dat wij nadenken over de verhouding tussen ‘werkelijkheid’ en ‘droom’? Dromen wij onze werkelijkheid? Wonen we tegelijkertijd in het hoofd van een ander? Zijn wij, kortom, goden in het diepst van onze gedachten? En wat voor consequenties heeft dat?
Vragen waar niet direct een antwoord op komt. Binnen de verhaalwereld van De onzichtbare maalstroom werkt het, hoewel het met vlagen verwarring kan opleveren. Gelukkig heeft de lezer dan nog houvast aan de verschillende lettertypen, die ook in dit deel subtiel zijn doorgevoerd. Toch ontbreekt er een belangrijk stuk van de puzzel: de verhaallijn van Werner en Ada, waarmee deel één eindigde.
Detective
Deel drie, De Wolvinnen van Otrostaadt, begint als een misdaadverhaal met een aantal moorden, waarbij het slachtoffer gemummificeerd achterblijft. Odette, Heike en Edison richten het detectivebureau Wolvinnen op en proberen zo de seriemoordenaar te pakken. Intussen leert Lise, het jongere zusje van Heike, de kneepjes van het ESP’er zijn in een geheim opleidingsinstituut, dat verborgen is in het Nullpunt. Ze wordt verliefd op Otto en heeft ruzie met Rufeine, die haar steeds vernedert en uitdaagt. In een poging tot wraak loopt de boel uit de hand: Lise absorbeert een schim, vermoordt onder zijn duistere invloed het lerarenkorps en zorgt er zo voor dat de fantomen vrij komen.
Edison redt Lise van het fantoom door hem te bombarderen met licht, maar in de achtervolging raakt Heike ernstig gewond en overlijdt. Voordat dat gebeurt, zet ze haar essentie over in een steen, een psychische stempel, en geeft die aan Edison met de opdracht de stempel aan Odette te geven. De geestelijke barrière die Heike om Deira had gelegd, verdwijnt met haar dood en Deira ontwaakt uit haar coma. Deira ontpopt zich als Heraut van de Vorstin en haalt de Vorstin naar de wereld van Edison. Om de Vorstin te verslaan legt Odette contact met Werner en Ada, die terugkeren en meevechten. Intussen is Edison hoogzwanger (een gevolg uit het avontuur in De oog van de krokodil), iets waarvan Deira misbruik probeert te maken. Toch spaart ze Edisons leven en sluiten ze de Vorstin op in de gevangenis “de Heren van Twist”, namelijk de onzichtbare maalstroom zelf.
Inclusiviteit
De spannende toon wordt voorgezet in deel drie, maar er komt ook een nieuwe dimensie in met de relaties tussen de personages. In dit deel komen Odette en Heike erachter dat ze verliefd zijn en ze gaan in Edisons wereld samenwonen, want in hun eigen Victoriaans aandoende wereld kan dat niet. Daar zijn de man-vrouwverhoudingen bijzonder strikt.
Ook Lise en Rufeine maken de nodige ontwikkeling door. Hoewel Lise de ‘held’ is, neemt ze verkeerde beslissingen met alle gevolgen van dien: ze wordt een moordenaar. Rufeine wordt geportretteerd als pestkop, toch is zij meer dan wat je van haar ziet: zij probeert zich ook maar staande te houden in een lastig milieu met een vader die aan haar zit. Het geeft de personages diepgang, hoewel Rufeine met vlagen een voorspelbaar leven en karakter heeft.
Inclusiviteit neemt Polane trouwens erg letterlijk: tijdens een les ‘absorbeert’ Rufeine een klasgenoot, Joern, en moet vanaf dan met hem één lichaam delen. Een grappige verwijzing naar hoe een mens altijd een vrouwelijke en mannelijke kant heeft en daar maar mee om moet zien te gaan.
Finale
De grote finale komt in deel vier, Heren van Twist. Lise, Rufeine, Odette en een nieuwe Heike (gecreëerd uit het psychische stempel) reizen in een luchtballon naar de onzichtbare maalstroom zelf. Het merendeel van het boek speelt zich in de luchtballon af en de onderlinge verhoudingen worden zowel uitgediept als op scherp gezet.
Edison blijft in haar Otrostaadt achter en ontmoet Isabelle, dubbelaar van Deira, met wie ze een innige vriendschap sluit. Tegelijkertijd duikt in de Schermerwereld een jaden afgodsbeeld op, die de bezitter ervan zeer ontvankelijk maakt voor de corrumperende invloed van de Vorstin.
Beide verhaallijnen komen samen in de onzichtbare maalstroom, waar een blauwdruk van Otrostaadt ligt en de Heren van Twist elk een deel ervan beheren. Het blijken demonen te zijn en de heldinnen moeten alles wat ze over zichzelf en elkaar hebben geleerd in de luchtballon inzetten om deze demonen aan te kunnen.
Young adult
Hoewel er elementen in deze serie zitten die zeker tot nadenken aanzetten, is dit geen fantasy voor volwassenen. Deze vier boeken doen aan als young adult. Dat komt omdat de hoofdpersonages jong zijn (Heike, Odette en Edison) of nog tieners zijn (Lise, Rufeine) en omdat hun (tiener)problemen uitvoerig worden beschreven: vriendjes, loyaliteit, ontdekken wie je bent, verliefdheden. Ondanks dat dit een goede kijk geeft in de ontwikkeling van hun karakter, is het helaas te weinig om de serie net die extra dimensie te geven.
Het ‘lock in-effect’ van werelden in je hoofd hebben er ook naartoe kunnen ‘springen’ had dit bijvoorbeeld wel kunnen bieden. Hoe werkt dat namelijk, een wereld in je hoofd hebben waar ‘echte’ mensen wonen? Hoe ga je dan om met verantwoordelijkheid? Ben je je eigen Vorstin in je eigen wereld? Want je hoeft maar even iets slechts te denken of je ‘vergeet’ je wereld en poef, de mensen zijn verdwenen.
Het gegeven had daarnaast symbool kunnen staan voor de fantasie, voor de verbeelding zelf, voor je terugtrekken in je eigen wereld, maar ook voor het leren beheersen van je eigen gevoelens en gedachten; een verkenning naar wat gewenst gedrag is en wat niet, zelfs naar wat gewenste fantasie is en wat niet. Een aanknopingspunt daarvoor had in de Victoriaanse Otrostaadt en de wereld van Edison gelegen, maar hoewel er iets gloort tussen de regels, is het nog niet bij de lurven gepakt.
Het is geen onoverkoombaar minpunt. Integendeel. Polane heeft met De onzichtbare maalstroom een verhaalwereld neergezet vol gedenkwaardige (vrouwelijke) personages, aanknopingspunten voor dieper gesprek en filosofisch gepuzzel. Maar bovenal biedt dit verhaal vier boeken lang leesplezier: geen onverdienstelijke prestatie!
Deze recensie verscheen eerder op Fantasize.nl.