Geboren in Dunfermline, Fife, Schotland. Was een Schotse schrijver. Onder de naam Iain Banks schreef hij literaire romans, als Iain M. Banks schreef hij sciencefiction. Al op 14-jarige leeftijd besloot Banks schrijver te worden en twee jaar later schreef hij zijn eerste novelle. Banks studeerde Engels en filosofie aan de Universiteit van Stirling. Na zijn studie werkte hij als portier in een ziekenhuis en als tuinman en technicus bij British Steel. Deze beroepen verschaften hem de tijd om zijn schrijversambities te verwezenlijken. In 1984 schreef hij in Londen zijn eerste roman, The Wasp Factory, waarmee hij in één klap wereldberoemd werd. Hij woonde in North Queensferry, een gemeente ten noorden van de Firth of Forth. Zoals bij zijn vriend Ken MacLeod (ook een Schotse schrijver van technische en sociale sciencefiction) blijkt in zijn werken een politiek linkse geëngageerdheid. In 2004 was Banks een prominent lid van een groep links-georiënteerde Britse politici en mediapersoonlijkheden die campagne voerde om premier Tony Blair af te zetten na de invasie van Irak in 2003.Banks schreef een roman meestal in drie maanden en nam dan negen maanden rust. Hij heeft die tijd onder meer besteed aan vlieglessen en nam zijn eigen rockmuziek op. Tijdens zijn universitaire studie trad Banks als figurant op in de film Monty Python and the Holy Grail, die opgenomen werd in het nabijgelegen Doune Castle. Hij was lid van de National Secular Society. The Times noemde Banks in hun lijst van "De 50 grootste Britse schrijvers sinds 1945". In april 2013, kondigde Banks aan dat hij inonperabele vorm van galblaas kanker had en dat hij waarschijnlijk minder dan een jaar te leven had. Overleden te Kirkcaldy, Schotland. De Britse auteur Charles Stross schreef dat "Een van de reuzen van 20e en 21e eeuwse Schotse literatuur het gebouw heeft verlaten." Auteurs, met inbegrip van Neil Gaiman , Ian Rankin, Alastair Reynolds en David Brin brachten ook hulde aan Banks\, in hun blogs en elders. De planetoïde (5099) Iainbanks werd naar hem vernoemd kort na zijn dood. Op 23 januari 2015 noemde, SpaceX CEO 's en Chief Designer Elon Musk, twee van de bedrijf autonome spaceport drone schepen 'Just Read The Instructions' en 'Of Course I Still Love You', naar de schepen uit Banks roman 'The Player of Games'.