De epische romance tussen Beren en Lúthien die ten grondslag ligt aan de liefde tussen Aragorn en Arwen uit In de ban van de ring nu voor de eerste keer gepresenteerd als een volwaardig, op zichzelf staand verhaal
Het verhaal van Beren en Lúthien is een essentieel element in de evolutie van De Silmarillion, de mythes en legendes die stammen uit het begin van Midden-aarde. Tolkien schreef het verhaal een jaar nadat hij terugkeerde uit Frankrijk, waar hij eind 1916 vocht bij de Somme.
Centraal staat het lot dat de liefde van Beren en Lúthien overschaduwt: Beren is een sterfelijke man, Lúthien een onsterfelijke elf. Haar vader, een heerser binnen het elfenrijk, is het niet eens met de liefde en draagt Beren een onmogelijke taak op die hij moet volbrengen voordat hij met Lúthien zal mogen trouwen. Dit leidt tot de heroïsche poging van Beren en Lúthien om samen de gevaarlijkste van alle slechte wezens, Morgoth, De Zwarte Vijand, te beroven van een Silmaril.