De toekomst van gisterenHarry Mulisch

Dit moeizaam geconstrueerde verslag van een poging om een roman te schrijven, mondt uit in een werkstuk dat de neerslag is van persoonlijke ervaringen, eruditie en kwalijkverwoorde dialectieken, verzameld tussen 1945 en nu. Mulisch' roman kan niet ontstaan, en blijft steken in dit verslag van een proces. Het thema zou geweest zijn: Europa na 1945, als Hitler gewonnen had. D.m.v. ingenieuze cirkelredeneringen, halfwas theorieen, apologieen, schimpscheuten op het burgerdom en doordraverijen bewijst hij de onmogelijkheid van deze roman. Het best is Mulisch waar hij goed doordraaft. Verspreide lucide uitspraken kunnen de totaalindruk niet wegnemen dat dit verslag over een niet gerealiseerde toekomst van gisteren te weinig structuur vertoont om de lezer te blijven boeien. Mulisch bijt in zijn eigen staart.